Những ngày vừa qua, Bộ Tài chính đã bắt đầu công bố dự thảo lấy ý kiến công chúng về khung thuế áp dụng cho tài sản số, dự kiến trình Quốc hội vào giữa năm 2026. Động thái này diễn ra trong bối cảnh thị trường crypto toàn cầu đạt vốn hóa 3,84 nghìn tỷ USD và Việt Nam đang thực hiện chương trình thí điểm thị trường tài sản mã hóa theo Nghị quyết 05/2025/NQ-CP từ 9/9/2025.
Mô hình thuế trong nước và quốc tế
Theo nguồn tin ban đầu, dự thảo tập trung phân loại các loại thu nhập từ tiền mã hóa bao gồm lợi nhuận từ giao dịch, staking, airdrop để áp dụng mức thuế suất Thu nhập cá nhân phù hợp. Đây là bước đi quan trọng đưa thị trường crypto tại Việt Nam thoát khỏi “vùng xám” pháp lý, đặc biệt khi Luật Công nghiệp Công nghệ số sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026 với việc công nhận chính thức tài sản mã hóa.
Xu hướng đánh thuế tài sản số đã được nhiều quốc gia triển khai. Tại Mỹ, IRS coi tiền mã hóa là tài sản chịu thuế với mức thuế lãi vốn từ 0-20% tùy thu nhập. Singapore áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp cho hoạt động trading thường xuyên nhưng miễn thuế cho nhà đầu tư dài hạn. Nhật Bản đánh thuế lợi nhuận crypto lên đến 55%, trong khi Bồ Đào Nha nổi tiếng là một trong những nước có quy định ưu đãi cho cá nhân nắm giữ crypto. Việt Nam đang nghiên cứu các mô hình này để xây dựng khung pháp lý phù hợp.
Việc tạo ra nghĩa vụ tài chính mới cho nhà đầu tư, chính sách thuế thể hiện sự công nhận chính thức từ Nhà nước, đồng thời tạo hành lang pháp lý minh bạch giúp thị trường phát triển bền vững dài hạn. Với hơn 18.9 nghìn loại tiền mã hóa được giao dịch toàn cầu và khối lượng giao dịch 24 giờ đạt 180 tỷ USD, việc có khung thuế rõ ràng sẽ giúp Việt Nam thu hút đầu tư hợp pháp và kiểm soát rủi ro.
Trong bối cảnh đó, sự biến động mạnh của các đồng tiền hàng đầu như Bitcoin hay Ethereum tiếp tục thu hút sự quan tâm của giới đầu tư. Diễn biến ethereum giá gần đây, cùng với xu hướng tăng trưởng của thị trường altcoin, cũng được xem là một trong những yếu tố thúc đẩy nhu cầu xây dựng khung quản lý và thuế minh bạch hơn cho tài sản số tại Việt Nam.
Vai trò của các sàn giao dịch, thách thức và lộ trình
Nhiều sàn giao dịch quốc tế như Bybit, vốn có lượng người dùng lớn tại Việt Nam, đã triển khai tính năng Tax API và cho phép xuất dữ liệu giao dịch để phục vụ kê khai thuế ở các quốc gia đã áp dụng khung thuế tài sản số. Binance cũng cung cấp Tax Center với công cụ xuất báo cáo và kết nối phần mềm tính thuế tự động , trong khi Coinbase có trung tâm Taxes cho phép người dùng theo dõi lãi/lỗ từng giao dịch và tải báo cáo thuế. Việc Bộ Tài chính tiến hành lấy ý kiến được kỳ vọng sẽ khuyến khích các sàn lớn phối hợp, hỗ trợ nhà đầu tư trong nước dễ dàng kê khai nghĩa vụ và hạn chế rủi ro pháp lý.
Thách thức lớn nhất là việc xác định giá trị giao dịch chính xác khi nhà đầu tư sử dụng nhiều sàn khác nhau và ví phi tập trung. Với stablecoin chiếm phần lớn khối lượng giao dịch crypto, cách tính thuế cho các giao dịch swap giữa crypto và stablecoin cũng cần được làm rõ. Ngoài ra, việc áp dụng thuế có thể ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của thị trường Việt Nam so với các nước trong khu vực có chính sách ưu đãi hơn.
Theo lộ trình, sau khi hoàn thành lấy ý kiến công chúng, dự thảo sẽ được chỉnh sửa và dự đoán sẽ trình Chính phủ trước khi đưa ra Quốc hội vào giữa năm 2026. Giai đoạn chuyển tiếp có thể được áp dụng để doanh nghiệp và cá nhân có thời gian thích ứng trước khi thực thi đầy đủ. Các sàn giao dịch được cấp phép trong chương trình thí điểm sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc khấu trừ thuế tại nguồn và cung cấp dữ liệu cho cơ quan thuế.
Bước đi của Bộ Tài chính không chỉ mở giai đoạn quản lý mới đối với tài sản số, mà còn đặt yêu cầu các sàn giao dịch phải thích ứng, cung cấp công cụ minh bạch hơn để hỗ trợ người dùng Việt Nam tuân thủ nghĩa vụ thuế. Với thị trường DeFi đang ngày càng lớn mạnh và xu hướng altcoin season với chỉ số 65-73% (nguồn gốc chỉ số là BlockchainCenter), khung thuế rõ ràng sẽ là nền tảng để Việt Nam phát triển ngành công nghiệp tài sản số bền vững.
